14 JAN 2022
Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Malaysia (SUHAKAM) ialah sebuah Suruhanjaya bebas, yang ditubuhkan oleh Parlimen Malaysia di bawah Akta Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Malaysia 1999 (Akta 597), untuk membantu mempromosi dan melindungi hak asasi manusia di Malaysia. Seksyen 2 Akta 597 mentakrifkan "hak asasi manusia" sebagai kebebasan asasi yang termaktub dalam Bahagian II Perlembagaan Persekutuan. Di samping itu, Akta 597 memberi kuasa kepada SUHAKAM untuk mengguna pakai Deklarasi Hak Asasi Manusia Sejagat (UDHR) 1948 dalam menjalankan fungsinya, selagi ia tidak bercanggah dengan Perlembagaan Persekutuan Malaysia. Bagi mencapai matlamat ini, SUHAKAM diberi mandat oleh Seksyen 4(1) Akta 597 untuk memupuk kesedaran dan menyediakan pendidikan berhubungan dengan hak asasi manusia; untuk menasihati dan membantu Kerajaan dalam merumuskan perundangan dan arahan serta tatacara pentadbiran dan mengesyorkan langkah-langkah yang perlu diambil; untuk mengesyorkan kepada Kerajaan berkenaan dengan penandatanganan atau penyertaan dalam triti dan surat cara antarabangsa yang lain dalam bidang hak asasi manusia; dan juga menyiasat aduan mengenai pelanggaran hak asasi manusia.
Dalam melaksanakan tugasnya selama lebih 20 tahun, jelas bahawa kapasiti dan keberkesanan SUHAKAM dalam melaksanakan peranan dan fungsinya adalah bergantung kepada kebebasan dan keupayaannya untuk bertindak dengan penuh hemat. SUHAKAM mengambil langkah yang tepat bukan sahaja untuk memenuhi keperluan seperti yang dinyatakan dalam Prinsip Paris ,[1]malah yang lebih penting, untuk mengekalkan kredibilitinya dalam kalangan masyarakat Malaysia sebagai sebuah institusi yang melaksanakan tugasnya secara saksama dan tanpa rasa gentar atau berat sebelah dalam mempromosi dan melindungi hak asasi manusia di Malaysia. Oleh itu, dalam mengambil kira setiap pandangan yang diberikan oleh pihak berkepentingan daripada golongan yang berbeza ekstrem dan aspirasi, keputusan dan pendirian SUHAKAM mengenai hak asasi manusia dibuat secara bebas dan selaras dengan garis yang ditentukan oleh Akta 597. Selain itu, berpandukan Seksyen 7(4) Akta 597, SUHAKAM berusaha sebaik mungkin untuk membuat semua keputusan secara sepersetujuan oleh kesemua ahli-ahli Suruhanjaya.
Walau bagaimanapun, salah faham oleh pihak tertentu tentang status, peranan dan fungsi SUHAKAM masih berterusan. Ia menjadi semakin ketara sejak kebelakangan ini berdasarkan reaksi individu dan kumpulan tertentu berikutan tindakan berani SUHAKAM memberi perhatian kepada isu yang mungkin dilihat oleh sesetengah pihak sebagai "kontroversi" dan tidak sesuai dengan konteks sosial di Malaysia. Malah ada yang mendakwa SUHAKAM hanya memperjuangkan isu songsang dan mengabaikan isu teras hak asasi manusia yang menjejaskan kehidupan komuniti akar umbi.
Sehubungan itu, selaras dengan moto SUHAKAM iaitu “Hak Asasi Untuk Semua”, SUHAKAM ingin membetulkan beberapa tanggapan salah tentang SUHAKAM dan cara kerjanya dalam mempromosi dan melindungi hak asasi manusia di Malaysia:
“SUHAKAM berpaksikan barat”
Tidak dinafikan, SUHAKAM menerima kritikan daripada pelbagai pihak berkepentingan di negara ini berikutan perbezaan persepsi dan apa yang mereka harapkan terhadap SUHAKAM. Ada yang masih berpegang kepada pandangan bahawa SUHAKAM tidak memenuhi harapan mereka manakala yang lain terus melihat SUHAKAM sebagai 'pro-NGO' atau sebuah institusi yang mengikut konsep barat secara membuta tuli kerana kenyataan dan pendiriannya yang sering mengkritik pihak berkuasa atau dilihat sebagai mencabar relativisme budaya.
Realitinya, pendirian SUHAKAM mengambil kira konteks tempatan dan tidak dibuat secara bersendiri.
Sejak awal penubuhannya, SUHAKAM telah membangunkan cara kerja tersendiri, menyediakan platform rundingan untuk pihak berkepentingan dan menjemput individu dan kumpulan yang berkaitan untuk memberikan pandangan mereka mengenai isu hak asasi manusia yang berbangkit serta perubahan yang perlu dilakukan dalam negara bagi memastikan kemajuan hak asasi manusia yang lebih bermanfaat. Dalam menjalankan perundingan ini, SUHAKAM berusaha gigih untuk memastikan individu dan kumpulan tempatan, termasuk CSO pelbagai latar belakang terlibat sama selain daripada rakan serantau dan antarabangsa. Pihak berkepentingan yang terlibat termasuklah kumpulan agama, wanita, kanak-kanak, orang asli, orang kurang upaya dan banyak lagi. Salah satu contoh inisiatif SUHAKAM adalah untuk menambah baik keadaan tempat tahanan di Malaysia bagi memastikan ia memenuhi, antaranya Peraturan Minimum Standard PBB bagi Layanan Terhadap Tahanan. Selain orang dalam tahanan, SUHAKAM turut berunding dengan Kementerian, agensi dan pegawai yang berkaitan sejak bermulanya inisiatif ini. Hasilnya, syor-syor SUHAKAM kepada Kerajaan mengenai perkara ini bukan sahaja kepada penambahbaikan yang boleh melindungi hak orang dalam tahanan, tetapi juga hak pegawai dan kakitangan untuk mempunyai persekitaran kerja yang selamat, bersih dan sihat.
Contoh lain ialah kerja promosi SUHAKAM dalam memerangi penyeksaan. SUHAKAM telah memulakan inisiatif ini dan kini merupakan sebahagian daripada gabungan yang dikenali sebagai Gabungan ACT4CAT[2]. Selain SUHAKAM, ahli Gabungan ini terdiri daripada Majlis Peguam, Suara Rakyat Malaysia (SUARAM), Amnesty International (AI), Lawyers for Liberty (LFL) dan Anti-Death Penalty Asia Network (ADPAN). Anggota Gabungan ini bekerjasama untuk menyokong ratifikasi Konvensyen Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu Menentang Penyeksaan dan Layanan atau Hukuman Lain yang Kejam, Tidak Berperikemanusiaan dan Menjatuhkan Maruah (UNCAT)[3]. Gabungan ini aktif mencari CSO lain untuk menyertai inisiatif ini termasuk organisasi berasaskan kepercayaan/keagamaan. Pada tahun 2019, SUHAKAM telah menganjurkan dialog serantau mengenai UNCAT yang bertujuan untuk meneroka amalan terbaik Negara lain ke arah penyertaan dan pelaksanaan UNCAT pada peringkat domestik. Dalam mendapatkan pandangan dan perspektif yang lebih meluas mengenai isu ini, SUHAKAM menjemput wakil tempatan daripada agensi kerajaan, pertubuhan masyarakat sivil, pengamal perubatan, NHRI dan ahli akademik untuk berdialog bagi memastikan isu ini mengambil kira konteks domestik.
Selain itu, pada 2016, SUHAKAM memulakan kajian mengenai diskriminasi terhadap golongan transgender di Kuala Lumpur dan Selangor berkaitan hak mereka untuk mendapatkan pekerjaan, penjagaan kesihatan, pendidikan, perumahan dan maruah. Perbincangan telah diadakan dengan pelbagai kumpulan termasuk organisasi berasaskan kepercayaan dan hak asasi manusia, serta individu yang bekerja dengan mereka. Laporan itu telah diterbitkan pada Mac 2019 dan salah satu daripada syornya adalah agar komuniti ini dapat menikmati hak asasi manusia sepenuhnya tanpa pengecualian dan diskriminasi.
Ini adalah antara contoh perundingan mengenai pelbagai isu hak asasi manusia yang dijalankan oleh SUHAKAM dan kesemuanya terdapat dalam laporan tahunan SUHAKAM sejak tahun 2000. Perundingan yang dijalankan adalah untuk memastikan pandangan dan konteks tempatan menjadi sebahagian daripada pertimbangan utama SUHAKAM.
“SUHAKAM tidak menghormati Perlembagaan Persekutuan”
SUHAKAM berpegang kepada undang-undang penubuhannya, Akta 597, dalam menjalankan fungsinya termasuk untuk mempromosi dan melindungi hak asasi manusia seperti yang ditakrifkan dalam Bahagian II Perlembagaan Persekutuan, dengan berpandukan UDHR. Sehubungan itu, SUHAKAM berusaha untuk memastikan perkara ini diterapkan dalam semua kerjanya.
Walau bagaimanapun, Seksyen 4(1)(b) Akta 597 memperuntukkan bahawa SUHAKAM juga bertanggungjawab “untuk menasihati dan membantu Kerajaan dalam merumuskan perundangan dan arahan serta tatacara pentadbiran dan mengesyorkan langkah-langkah yang perlu diambil”. Berdasarkan peruntukan ini, SUHAKAM sentiasa memberikan syor kepada kerajaan tentang penambahbaikan undang-undang domestik bagi memastikan ia mencapai standard yang diterima secara sejagat untuk semua rakyat sepertimana yang ditetapkan dalam UDHR. Selain itu, SUHAKAM turut dirujuk dan dijemput oleh pelbagai Kementerian untuk terlibat dalam pelbagai jawatankuasa kajian undang-undang bagi memastikan perspektif hak asasi manusia dipertimbangkan dalam penggubalan dan kajian semula undang-undang. Antaranya termasuk Pasukan Projek Khas Draf Rang Undang-undang Anti-Gangguan Seksual (2019), Rang Undang-undang Anti-Diskriminasi terhadap Wanita, dan Jawatankuasa Khas Kajian Hukuman Gantian Terhadap Hukuman Mati Mandatori. SUHAKAM turut terlibat dalam banyak jawatankuasa semakan undang-undang lain yang ditubuhkan oleh Kerajaan.
Dalam hal ini, Kerajaan Malaysia telah menunjukkan komitmen yang kuat untuk membuat perubahan yang perlu; contohnya, penggubalan dan kajian semula Akta Perhimpunan Aman 2012 (Akta 736) dan pemansuhan Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960 (Akta 82). Malah undang-undang tertinggi negara, Perlembagaan Persekutuan Malaysia telah dipinda pada Julai 2001 untuk memasukkan istilah "jantina" sebagai asas tiada diskriminasi, selaras dengan komitmen antarabangsa Malaysia.
SUHAKAM akan terus memberikan bantuannya kepada kerajaan dalam memperbaharui undang-undang domestik sebagai refleksi kepada komitmen hak asasi manusia antarabangsa, termasuk hak yang dikategorikan sebagai hak yang tidak boleh dihadkan.
“Pendirian SUHAKAM bercanggah dengan ajaran agama dan budaya Malaysia”
SUHAKAM menghormati kebebasan beragama kerana ia merupakan hak asasi manusia. SUHAKAM juga menghormati bahawa Islam adalah agama Persekutuan, dan agama-agama lain boleh diamalkan dengan aman dan harmoni di mana-mana bahagian Persekutuan, seperti yang diperuntukkan di bawah Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan Malaysia.
SUHAKAM terganggu dengan dakwaan baru-baru ini kerana beberapa pendiriannya dilihat sebagai serangan halus terhadap kepercayaan agama tertentu. SUHAKAM menekankan bahawa dalam menentukan pendiriannya, SUHAKAM sering berpandukan kepada Perlembagaan Persekutuan Malaysia serta UDHR, sebagaimana yang dibenarkan oleh Akta 597.
SUHAKAM berpandangan bahawa semua agama menuntut kepada keadilan, kesaksamaan dan maruah yang juga merupakan tunjang kepada Perlembagaan Persekutuan Malaysia serta piawaian hak asasi manusia antarabangsa. Atas dasar keluhuran Perlembagaan Persekutuan Malaysia, amalan dalam beragama seharusnya akur kepada perlindungan hak asasi manusia sebagaimana yang dijamin oleh Perlembagaan. Malahan, Perlembagaan Persekutuan jelas menyatakan dalam Perkara 75 Bahagian VI bahawa "'Jika mana-mana undang-undang Negeri tidak selaras dengan sesuatu undang-undang persekutuan, maka undang-undang persekutuan itu hendaklah mengatasi undang-undang Negeri dan undang-undang Negeri itu adalah tidak sah setakat yang tidak selaras itu."
“SUHAKAM hanya memperjuangkan isu songsang dan mengabaikan isu akar umbi sebenar”
SUHAKAM menekankan bahawa andaian ini adalah tidak berasas dan ternyata salah. SUHAKAM menjalankan tugasnya menangani pelbagai isu hak asasi manusia yang melibatkan hak ekonomi, sosial, budaya serta hak sivil dan politik. Berkenaan aduan yang diterima misalnya, antara tahun 2017-2021, SUHAKAM menerima sebanyak 4,510 aduan dari seluruh Malaysia. Berdasarkan aduan yang diterima, SUHAKAM menyiasat isu-isu seperti hak untuk mendapat taraf hidup yang memadai, pekerjaan, pendidikan, kesihatan, keselamatan sosial, kewarganegaraan, diskriminasi kaum, kebebasan bergerak, bersuara, berhimpun, berpersatuan, beragama dan banyak lagi. SUHAKAM turut menyantuni masyarakat melalui sesi SUHAKAM Bersama Masyarakat (SBM) yang menyediakan platform bagi masyarakat setempat untuk menyuarakan tentang isu-isu hak asasi manusia yang menjejaskan kehidupan seharian mereka.
Dalam menangani isu tematik tersebut, dan selaras dengan Perkara 8(1) dan (2) Perlembagaan Persekutuan Malaysia, SUHAKAM mengambil kira realiti kehidupan kumpulan rentan dan komuniti akar umbi. Mereka termasuk wanita, kanak-kanak, orang kurang upaya, orang asli, pelarian, migran, dan ramai lagi. SUHAKAM turut berpegang kepada pendirian bahawa semua manusia, tanpa mengira latar belakang mereka, dilahirkan bebas dan saksama dari segi nilai, maruah dan hak mereka.
Pelan Strategik Lima Tahun SUHAKAM 2021-2025 – yang boleh diakses secara umum dalam laman web rasmi SUHAKAM – menunjukkan bidang tumpuan hak asasi manusia secara meluas yang sedang ditangani oleh SUHAKAM, antaranya untuk memajukan hak ekonomi, sosial dan budaya terutamanya bagi kumpulan rentan, memerangi xenofobia, perkauman dan diskriminasi kaum, dan meningkatkan kesedaran mengenai hak kanak-kanak. Ini, bersama fakta bahawa laporan tahunan SUHAKAM yang merekodkan variasi tema hak asasi manusia serta kumpulan rentan yang ditangani oleh SUHAKAM – justeru menyangkal dakwaan tidak berasas ini.
SUHAKAM akan terus menangani isu hak asasi manusia yang berbangkit di Malaysia tanpa rasa gentar atau berat sebelah. Ini termasuk untuk memberi perhatian kepada isu hak asasi manusia yang mungkin dilihat tidak popular oleh pihak tertentu. Di samping itu, sekiranya perlu, SUHAKAM akan bersuara bagi mana-mana pihak yang tertindas dan komuniti rentan di negara ini yang mungkin takut untuk bersuara akibat tekanan politik dan sosial. Dalam hal ini, SUHAKAM juga ingin menekankan keperluan untuk laporan tahunannya dibahaskan oleh Parlimen agar semua isu hak asasi manusia yang melibatkan golongan rentan di Malaysia dapat ditangani dengan berkesan oleh Kerajaan.
SUHAKAM secara konsisten telah menerima pakai pendirian yang bebas dan adil dalam menangani isu hak asasi manusia dan meskipun kenyataannya kadangkala kritikal terhadap beberapa dasar dan tindakan yang tidak selaras dengan prinsip dan norma hak asasi manusia antarabangsa, pendirian SUHAKAM sentiasa bersifat konstruktif dan didorong oleh keperluan untuk menyokong negara ini ke arah menjadi sebuah negara yang mempunyai piawaian dan prestasi hak asasi manusia yang boleh dicontohi.
[1] Principles relating to the Status of National Institutions (The Paris Principles) was adopted by General Assembly resolution 48/134 of 20 December 1993 . The Paris Principles set out the minimum standards that NHRIs must meet in aspects of, among others, NHRIs’ legal standing, independence, powers, mandate, and resources to be considered as credible and effective. In June 2021, SUHAKAM was reaccredited ‘A’ status by the Sub-Committee on Accreditation (SCA) of the Global Alliance for National Human Rights Institutions (GANHRI) denoting that SUHAKAM fully complies with the Paris Principles. https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/statusofnationalinstitutions.aspx
[2] See more information about the ACT4CAT Coalition and its activities at https://www.facebook.com/ACT4CAT/
[3] The UNCAT which was adopted by the UN General Assembly on 10 December 1984, aims to prevent torture and other acts of cruel, inhuman, or degrading treatment or punishment; https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/cat.aspx